<p>Wybory samorządowe to czas, gdy obywatele mają możliwość wyłonienia swoich przedstawicieli, którzy będą reprezentować ich interesy i podejmować decyzje dotyczące życia lokalnego. Z tego powodu wszelkie próby dezinformacji czy manipulacji w tym okresie mogą zakłócić proces wyborczy, zagrażając zaufaniu do instytucji publicznych.</p>
<p>W trakcie weekendu wyborczego w mediach społecznościowych odnotowaliśmy szkodliwe treści dezinformacyjne. Poniżej wskazujemy te, które mogły mieć szczególnie negatywny wpływ na proces wyborczy oraz uderzać w wizerunek instytucji odpowiedzialnych za ich przeprowadzenie.</p>
<h4>Czy ograniczono obywatelom możliwość głosowania?</h4>
<p>W mediach społecznościowych pojawiły się zdjęcia karty wyborczej, na której brakowało pól do postawienia znaku „X” przy nazwiskach kandydatów startujących z list Prawa i Sprawiedliwości oraz komitetu Bezpartyjni Samorządowcy. Sugerowano, że jest to celowy zabieg, który uniemożliwia oddawanie głosów na wskazane partie. Pojawiały się również głosy o manipulowaniu wynikiem wyborów, a nawet ich sfałszowaniem.</p>
<p><img decoding="async" loading="lazy" class="alignnone  wp-image-2013" src="http://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2024/04/Karty1.png" alt="" width="299" height="699" srcset="https://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2024/04/Karty1.png 273w, https://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2024/04/Karty1-128x300.png 128w" sizes="(max-width: 299px) 100vw, 299px" /></p>
<h4>Sprawdziliśmy to: Na czym polegały nieprawidłowości?</h4>
<p>Zdjęcie przestawiało kartę do głosowania w wyborach do Sejmiku Województwa Mazowieckiego w okręgu wyborczym nr 3. Według informacji przekazanych przez Państwową Komisję Wyborczą wadliwe karty zostały źle przycięte i zauważone przez komisję wyborczą, która natychmiast podjęła odpowiednie kroki. Zgodnie z przepisami karty wyborcze nie mogą być pogięte ani uszkodzone [1]<strong>,</strong> dlatego zostały one odłożone na bok.</p>
<p>Przewodnicząca Krajowego Biura Wyborczego Magdalena Pietrzak odniosła się do tej sytuacji 7 kwietnia podczas konferencji prasowej PKW: „Komisja obwodowa w momencie kiedy otrzymuje karty w przeddzień głosowania, ma obowiązek sprawdzenia nie tylko liczby tych kart, które otrzymała, ale również i treści […]. I tutaj – tak jak mówię – zostały od razu poinformowane koordynator wyznaczony w Warszawie dla danej dzielnicy i przekazał informację dalej. Te karty zostały wycofane i zarządzono dodruk nowych kart”[2].</p>
<p>Mimo wyjaśnienia incydentu przez PKW niektórzy użytkownicy mediów społecznościowych nadal sugerowali, że jest to proceder na większą skalę. Starano się stworzyć wrażenie, że sytuacja dotyczy całej Polski. Wprowadzano także odbiorców w błąd, dając im do zrozumienia, że zdjęcia przedstawiają karty wydane wyborcom.</p>
<h4>Oddzielny wątek – pogięte karty do głosowania</h4>
<p>Użytkownicy mediów społecznościowych wskazywali również, że w okręgach wyborczych wydawane były uszkodzone karty do głosowania. Na nich również nie można było postawić znaku „X” przy niektórych kandydatach. Dołączane zdjęcia przedstawiały karty, które były ostemplowane. Sprawę nagłaśniali między innymi politycy i dziennikarze. Taka teza miała wskazywać na nieprawidłowości w komisjach wyborczych i podnieść skalę zjawiska. Według przekazu komisje miały wydawać karty, które nie powinny zostać dopuszczone ze względu na wady.</p>
<p><img decoding="async" loading="lazy" class="alignnone size-full wp-image-2014" src="http://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2024/04/frackowiak.png" alt="" width="452" height="672" srcset="https://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2024/04/frackowiak.png 452w, https://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2024/04/frackowiak-202x300.png 202w" sizes="(max-width: 452px) 100vw, 452px" /></p>
<h4>Sprawdziliśmy to</h4>
<p>Do sprawy odniósł się rzecznik PKW Marcin Chmielnicki w odpowiedzi na jeden z popularnych postów w serwisie X: „Szanowny Panie Redaktorze, uprzejmie informuję, że na zdjęciach znajdują się karty wycofane oraz uszkodzone, ponieważ posiadają zagniecenia. Zostało to zauważone przed otwarciem lokalu, a zdjęcie zostało wykonane i udostępnione bezpodstawnie przez męża zaufania. Ponadto komisje obwodowe zostały już w dniu wczorajszym pouczone o konieczności stosowania się do wytycznych Państwowej Komisji Wyborczej i weryfikowania poprawności wszystkich kart na różnym etapie procesu wyborczego”[3].</p>
<h4>Brak logo komitetu: manipulacja czy błąd?</h4>
<p>Poza problemami z przyciętymi kartami pojawiły się także doniesienia o kartach, na których widniało logo tylko jednego komitetu wyborczego. Część internautów pisała o tym, że było to celowe działanie mające zwrócić uwagę na danych kandydatów i skłonić do oddania na nich głosu.</p>
<p><img decoding="async" loading="lazy" class="alignnone  wp-image-2015" src="http://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2024/04/Karty3.png" alt="" width="367" height="500" srcset="https://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2024/04/Karty3.png 317w, https://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2024/04/Karty3-220x300.png 220w" sizes="(max-width: 367px) 100vw, 367px" /></p>
<h4>Sprawdziliśmy to</h4>
<p>Co mówi prawo o umieszczaniu logo komitetu na kartach do głosowania? Zgodnie z artykułem 93 Kodeksu wyborczego<a href="#_ftn1" name="_ftnref1">[4]</a> decyzja o umieszczeniu logo na kartach należy do samego komitetu. Oznacza to, że pojawiające się znaki graficzne nie sugerują obywatelom głosowania na konkretnego kandydata i nie mają nic wspólnego z manipulowaniem wynikami wyborów.</p>
<p>Tego rodzaju przekazy mają na celu sprawianie wrażenia wśród odbiorców, że partie, które nie miały logo, są w Polsce dyskryminowane.</p>
<h4>O czym warto pamiętać?</h4>
<p>Zdjęcia wadliwych kart do głosowania w wyborach samorządowych były prawdziwe. Problemy, o których pisano w mediach społecznościowych, zostały zauważone wcześniej i rozwiązane przed rozpoczęciem głosowania. Natomiast doniesienia, o tym, że zostały one wydane wyborcom nie są zgodne z prawdą.  W przypadku braku logo komitetu na niektórych kartach, odpowiedzią jest decyzja samych komitetów. Warto jednak pamiętać, że wszelkie nieprawidłowości w procesie wyborczym powinny być zgłaszane odpowiednim organom.</p>
<p>W tym celu zachęcamy również do korzystania z naszego <a href="https://bezpiecznewybory.pl/zglos-incydent">formularza</a>.</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p><strong>[1]</strong> https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20110210112/U/D20110112Lj.pdf [dostęp: 12.04.2024 r.]</p>
<p><strong>[2]</strong> Konferencja prasowa PKW z dnia 07.04.2024 r. online: <a href="https://www.youtube.com/watch?v=1SZw9l6NNmk">https://www.youtube.com/watch?v=1SZw9l6NNmk</a> [dostęp: 12.04.2024 r.]</p>
<p><strong>[3]</strong> https://twitter.com/mpchmielnicki/status/1776970730392952965 [dostęp: 12.02.2024 r., godz. 15:00]</p>
<p><a href="#_ftnref1" name="_ftn1">[4]</a> <a href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20110210112/U/D20110112Lj.pdf">https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20110210112/U/D20110112Lj.pdf</a> [dostęp: 12.04.2024 r.]</p>


<p>Dowiedz się, jakie narracje dezinformacyjne odnotowaliśmy w weekend wyborczy.</p>


Dezinformacja w czasie wyborów samorządowych

<h2><span style="background-color: var(--global--color-background);color: var(--global--color-primary);font-family: var(--global--font-secondary);font-size: var(--global--font-size-base)">Z kradzieżą tożsamości w internecie mamy do czynienia, gdy osoby nieuprawnione pozyskują i wykorzystują nasze dane osobowe.</span></h2>
<p><span style="background-color: var(--global--color-background);color: var(--global--color-primary);font-family: var(--global--font-secondary);font-size: var(--global--font-size-base)">Jest to jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla naszego bezpieczeństwa w sieci oraz finansów</span><a style="background-color: var(--global--color-background);font-family: var(--global--font-secondary);font-size: var(--global--font-size-base)" href="#_ftn1" name="_ftnref1">[1]</a><span style="background-color: var(--global--color-background);color: var(--global--color-primary);font-family: var(--global--font-secondary);font-size: var(--global--font-size-base)">.</span><span style="background-color: var(--global--color-background);color: var(--global--color-primary);font-family: var(--global--font-secondary);font-size: var(--global--font-size-base)"> Działania takie mają na celu najczęściej przejęcie naszych środków, ale także zaciągnięcia kredytu w naszym imieniu lub dokonania oszustwa. Jakie metody stosują cyberprzestępcy i jak nie paść ofiarą wyłudzenia?</span></p>
<p>Kradzież danych to bardzo popularne przestępstwo<a href="#_ftn2" name="_ftnref2">[2]</a>, które może popełnić każdy, kto ma dostęp do internetu.</p>
<h3>Phishing</h3>
<p>To obecnie najczęściej wykorzystywana metoda pozwalająca wykraść nasze dane. Polega na tworzeniu fałszywych stron internetowych lub wiadomości e-mail/SMS, które wyglądają jak autentyczne, ale w rzeczywistości mają na celu wyłącznie pozyskanie danych osobowych użytkowników. Są one łudząco podobne do stron instytucji państwowych lub finansowych albo wiadomości wysyłanych przez te podmioty. Osoby, które nieświadomie klikają w linki lub podają swoje dane, padają ofiarą tego rodzaju ataku.</p>
<h5>By zgłosić phishing, wejdź na stronę internetową zespołu reagowania na incydenty komputerowe CERT Polska <a href="https://incydent.cert.pl/" target="_blank" rel="noopener">https://incydent.cert.pl/</a>, wypełnij krótki formularz online, dołącz podejrzaną wiadomość i wyślij. SMS-y można przekazywać bezpośrednio na wskazany na stronie numer telefonu.</h5>
<h3>Wirusy i malware<a href="#_ftn3" name="_ftnref3"></a></h3>
<p>Złośliwe oprogramowanie może infekować komputery i urządzenia mobilne, pozyskując dane osobowe, takie jak hasła do kont, numery kart kredytowych i inne informacje. Hakerzy często próbują włamać się do naszych kont na różnych platformach, takich jak media społecznościowe, poczta elektroniczna czy konta bankowe. Najczęściej wykorzystują oni słabe hasła lub luki w zabezpieczeniach<a href="#_ftn3" name="_ftnref3">[3].</a></p>
<h3>Ataki typu DDoS</h3>
<p>To jedne z najczęstszych ataków na systemy komputerowe lub usługi sieciowe. Ich celem jest zajęcie wszystkich dostępnych i wolnych zasobów komputera. Powodują zablokowanie funkcjonowania usługi online (np. strony internetowej czy poczty e-mail znajdującej się na hostingu) i uzyskanie dostępu do danych wrażliwych<a href="#_ftn4" name="_ftnref4">[4].</a></p>
<h3>Kradzież portfela cyfrowego</h3>
<p>Popularność kryptowalut spowodowała wzrost przypadków kradzieży portfeli cyfrowych<a href="#_ftn6" name="_ftnref6">[6]</a>. Hakerzy mogą próbować pozyskać prywatne klucze dostępu do portfeli, a w rezultacie kontrolować kryptowaluty użytkowników. Płatności te są bezpieczne, o ile zachowamy ostrożność i krytyczne myślenie. Pamiętajmy, by nie udostępniać naszych zabezpieczeń osobom postronnym, sprawdzać dokładnie wiarygodność stron, na których dokonujemy transakcji i nie korzystać z przesłanych linków<a href="#_ftn5" name="_ftnref5">[5].</a></p>
<p>.</p>
<h2>Jak się chronić?</h2>
<p>Mimo tak wielu sposobów kradzieży danych, istnieją też działania, które mogą zminimalizować to ryzyko.</p>
<h3>Silne hasła</h3>
<p>Stworzenie trudnych do odgadnięcia haseł, ich regularna zmiana oraz weryfikacja dwuetapowa może być skuteczną obroną przed włamaniami. Więcej na temat tego, jak odpowiednio tworzyć hasła, przeczytasz w <a href="https://bezpiecznewybory.pl/baza-wiedzy/porady-dotyczace-hasel-dla-uzytkownikow-i-administratorow-sieci" target="_blank" rel="noopener">artykule</a>.</p>
<h3>Ostrożność</h3>
<p>Zachowaj czujność wobec odbieranej korespondencji e-mail czy wiadomości w mediach społecznościowych, które zawierają prośby o podanie danych osobowych czy też załączniki i linki. Zawsze sprawdzaj, czy nadawca jest zaufany. Jeśli to Twój znajomy lub ktoś bliski, po prostu do niego zadzwoń, by to potwierdzić. Istnieje mała szansa, że osoba, niebędąca w naszym bliskim otoczeniu nagle poprosi nas o pomoc drogą online.</p>
<h3>Zabezpieczenie urządzeń</h3>
<p>Aktualizuj oprogramowanie na komputerach i urządzeniach mobilnych, aby uniknąć luk bezpieczeństwa oraz infekcji złośliwym oprogramowaniem.</p>
<h3>Monitorowanie kont bankowych</h3>
<p>Regularnie sprawdzaj stan swojego konta bankowego, aby odpowiednio wcześnie wykryć ewentualne nieautoryzowane transakcje. Do konta internetowego loguj się jedynie ze swoich urządzeń oraz nie wykorzystuj do tego celu publicznych sieci Wi-Fi.</p>
<p>Odpowiednia edukacja i świadomość ryzyka mogą pomóc nam w zminimalizowaniu zagrożeń i ochronie naszych danych osobowych. Pamiętajmy o ostrożności i stosujmy najlepsze praktyki w zakresie bezpieczeństwa online.</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p><a href="#_ftnref1" name="_ftn1">[1]</a> <a href="https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/ograniczamy-negatywne-skutki-kradziezy-tozsamosci" target="_blank" rel="noopener">https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/ograniczamy-negatywne-skutki-kradziezy-tozsamosci</a> [dostęp:10.10.2023 r.]</p>
<p><a href="#_ftnref2" name="_ftn2">[2]</a> Art. 190a Kodeksu karnego.</p>
<p><a href="#_ftnref3" name="_ftn3">[3]</a> Malware – złośliwe oprogramowanie, programy komputerowe, których celem jest wykonywanie szkodliwych działań, np. przejęcie kontroli nad urządzeniem ofiary czy kradzież danych, haseł bądź plików. [Źródło: ABC Cyberbezpieczeństwa, NASK – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022, dostęp: 09.10.2023 r.]</p>
<p><a href="#_ftnref4" name="_ftn4">[4]</a> ABC Cyberbezpieczeństwa, NASK – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2022, dostęp: 12.10.2023 r.]</p>
<p><a href="#_ftnref5" name="_ftn5">[5]</a> Portfel cyfrowy &#8211; Portfele cyfrowe nie mają materialnej postaci. Można w nich „przechowywać” swoje karty płatnicze (a w niektórych przypadkach także pieniądze), by można było nimi szybko i sprawnie płacić. Mogą mieć formę aplikacji zainstalowanej na telefonie lub rozwiązania powiązanego z przeglądarką, z której korzystacie.  Dane karty są wprowadzane do portfela wirtualnego poprzez zapisanie ich numeru, daty ważności oraz kodu zabezpieczającego, a następnie zaszyfrowane. Źródło: <a href="https://www.visa.pl/visa-everywhere/blog/bdp/2021/06/01/portfel-elektroniczny-visa-1622579327829.html" target="_blank" rel="noopener">https://www.visa.pl/visa-everywhere/blog/bdp/2021/06/01/portfel-elektroniczny-visa-1622579327829.html</a> [dostęp: 12.10.2023 r.]</p>
<p><a href="#_ftnref6" name="_ftn6">[6]</a> <a href="https://forsal.pl/gospodarka/artykuly/8372068,rekordowa-skala-oszustw-na-rynku-kryptowalut.html" target="_blank" rel="noopener">https://forsal.pl/gospodarka/artykuly/8372068,rekordowa-skala-oszustw-na-rynku-kryptowalut.html</a> [dostęp: 12.10.2023 r.]</p>
<p>&nbsp;</p>


<p>Kto i jak może ukraść naszą tożsamość w sieci? Co możemy zrobić, żeby temu zapobiec?</p>


Kradzież danych w internecie

<p>Rewolucja cyfrowa i dostęp do dużej ilości danych niewątpliwie zmieniły środowisko, w którym żyjemy, a nowe media &#8211; umożliwiły bycie w łączności w sposób właściwie nieograniczony. Infosfera jest też miejscem, w którym manipulacja informacją stała się powszechnym zjawiskiem. Rozpoznawanie tego rodzaju treści w sieci jest procesem ciągłego uczenia się i doskonalenia umiejętności krytycznego myślenia. Ważne jest więc, by umieć dostrzec różne techniki manipulacyjne, weryfikować informacje oraz porównywać je w różnych źródłach przed podjęciem decyzji lub podzieleniem się treściami.</p>
<h3>Filtry bańki informacyjnej</h3>
<p>Algorytmy serwisów społecznościowych często personalizują wyświetlane nam informacje, prezentując nam treści zgodne z naszymi upodobaniami i poglądami. Dotyczy to zarówno przekazów marketingowych, które mają nakłonić nas do zakupu danego produktu lub skorzystania z usługi, jak i informacji istotnych społecznie. Może to również prowadzić, co szczególnie niebezpieczne, do utrwalania określonych zachowań bądź przekonań.</p>
<h4>By ograniczyć wpływ tego zjawiska, warto:</h4>
<p>&#8211; świadomie poszukiwać wiadomości spoza własnej bańki informacyjnej;</p>
<p>&#8211; być otwartym na różnorodne opinie, np. obserwować konta lub media prezentujące poglądy, z którymi się nie utożsamiamy.</p>
<p>Czerpanie informacji z różnych źródeł pomaga nie tylko poszerzyć nasze horyzonty, lecz także lepiej zrozumieć odmienne postawy społeczne.</p>
<h3>Kampanie dezinformacyjne</h3>
<p>Niektóre manipulacje w sieci nie są dziełem pojedynczych osób, ale stanowią zorganizowane kampanie dezinformacyjne, które mają na celu wpływanie na opinię publiczną lub osiągnięcie konkretnych celów politycznych lub społecznych. Ich częścią mogą być również fake newsy, czyli przekazy zawierające zmanipulowane fakty, których celem jest wywołanie jak największego zainteresowania tematem. Takie kampanie mogą być prowadzone przez fałszywe konta społecznościowe, boty lub trolle.</p>
<h3>Dezinformacja w czasie wyborów</h3>
<p>W kontekście wyborów warto szczególnie pamiętać o zjawisku dezinformacji politycznej. Może ona obejmować:</p>
<p>&#8211; fałszywe informacje o kandydatach;</p>
<p>&#8211; fałszywe oskarżenia lub insynuacje, które mają na celu zniechęcenie wyborców do danego kandydata lub partii politycznej.</p>
<h4>Podczas kampanii wyborczej tego typu manipulacje – co pokazują przykłady z różnych innych krajów – z pewnością będą się nasilać. Co zrobić, by im nie ulec?</h4>
<ol>
<li><strong>Sprawdź, czy informacje są potwierdzone przez inne źródła</strong> – aby upewnić się, że są zgodne i rzetelne.</li>
<li><strong>Zwróć uwagę na datę publikacji wpisu lub artykułu</strong> – niektóre materiały mogą być już nieaktualne.</li>
<li><strong>Zweryfikuj, czy przekaz zawiera fakty, czy tylko opinie.</strong></li>
<li><strong>Zastanów się, czy źródło prezentuje tylko jednostronne informacje</strong> – brak różnorodności perspektyw może prowadzić do błędnej interpretacji.</li>
<li><strong>Upewnij się, że źródło prezentuje dowody na swoje twierdzenia</strong> – informacje powinny być oparte na faktach i badaniach, a nie na spekulacjach lub przypuszczeniach.</li>
</ol>
<h3>Manipulacja kontekstem</h3>
<p>Polega na prezentowaniu informacji w taki sposób, który zmienia ich znaczenie lub wprowadza nas w błąd. Manipulatorzy często wybierają fragmenty informacji, które pasują do ich narracji, pomijając istotne fakty.</p>
<h4>Jak rozpoznać manipulację kontekstem?</h4>
<p>&#8211; Sprawdź, czy informacja pochodzi z wiarygodnego źródła;</p>
<p>&#8211; Zwróć uwagę na datę publikacji. Manipulatorzy często sięgają po wiadomości sprzed lat, by uwiarygodnić przekaz propagowany w danym momencie.</p>
<p>&#8211; Spróbuj znaleźć pełną treść, jeśli przekaz zawiera tylko cytat lub fragment wideo.</p>
<p>Również jeśli informacja jest jednostronna i nie uwzględnia innych punktów widzenia, powinna wzbudzić naszą czujność.</p>
<h4>Przykład manipulacji kontekstem:</h4>
<p><img decoding="async" loading="lazy" class="alignnone size-full wp-image-1174" src="http://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2023/08/Gladyszow2.png" alt="" width="543" height="746" srcset="https://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2023/08/Gladyszow2.png 543w, https://bezpiecznewybory.multisite.lab.nob.pib.nask.pl/wp-content/uploads/sites/5/2023/08/Gladyszow2-218x300.png 218w" sizes="(max-width: 543px) 100vw, 543px" /></p>
<p>Autor tego tweeta nie mówi niczego wprost, ale sugeruje, że tablice z nazwami miejscowości od teraz są również po ukraińsku.</p>
<p>W rzeczywistości jest to język łemkowski, obecny w Polsce w życiu publicznym, np. na tablicach z dodatkowymi nazwami miejscowości w gminach Gorlice oraz Uście Gorlickie, podręcznikach szkolnych, publikacjach periodycznych oraz w życiu kulturalnym Łemków.</p>
<p>W tym przypadku wykorzystano więc fakt, że język łemkowski bazuje na cyrylicy, a więc na pierwszy rzut oka może wyglądać jak ukraiński. W kontekście innych wpisów w mediach społecznościowych sugerujących, że Ukraińcy mają w Polsce coraz więcej przywilejów oraz dążą do przejęcia naszego kraju, ten fake news może powodować negatywne emocje wobec uchodźców zza wschodniej granicy oraz osłabiać naszą chęć pomocy</p>
<h3>Manipulacja przy materiałach foto/wideo</h3>
<p>W erze cyfrowej łatwo jest manipulować obrazami i nagraniami w celu wprowadzenia nas w błąd, zwłaszcza wykorzystując do tego sztuczną inteligencję. Powszechne dziś w sieci deep fake’i mogą sprawić, że coś wydaje się prawdziwe, podczas gdy w rzeczywistości jest to poddany obróbce materiał.</p>
<p>Deep fakes – filmy, w których obraz i dźwięk zostały zmienione za pomocą narzędzi sztucznej inteligencji najczęściej w taki sposób, że pokazane w nich osoby wypowiadają słowa, których nigdy nie powiedziały, lub robią rzeczy, których nigdy nie zrobiły.</p>
<h4>Jak rozpoznawać deep fake’i?</h4>
<ol>
<li><strong> Zwróć uwagę na jakość wideo. </strong>Weryfikację warto zacząć od pobrania obrazu w wysokiej rozdzielczości. Często dopiero wtedy można zauważyć nieregularności lub widoczne piksele, które mają uniemożliwić odbiorcom zauważenie istotnych szczegółów.</li>
<li><strong>Uważnie wsłuchaj się w nagranie dźwiękowe.</strong> Audio pełne zakłóceń, szumów czy wtrąceń również może być wskazówką, że mamy do czynienia z materiałem zmanipulowanym.</li>
<li><strong>Przyjrzyj się szczegółom</strong>. Jeśli w materiale występują osoby, sprawdź, czy np. głowa jest ułożona naturalnie w stosunku do całego ciała lub czy jej odbicie jest widoczne w szklanym stole, przy którym siedzi. Zdemaskować deep fake&#8217;a może także nienaturalne mruganie (przez to, że większość technologii bazuje na obrazach z otwartymi oczami, mruganie na deep fake&#8217;u może być np. zbyt częste).</li>
<li><strong>Połączenie dźwięku i obrazu.</strong> Zwróć uwagę, czy ruch ust jest zbieżny z dźwiękiem. Jeśli występują w tej sferze jakieś opóźnienia, bardzo możliwe, że ścieżka dźwiękowa i wizualna zostały ze sobą sztucznie połączone.</li>
<li><strong>Oceń montaż.</strong> Nieprawidłowości między obrazami, takie jak: przeskakujące klatki, zmieniający się kolor lub różne kąty padania światła, również mogą wskazywać na to, że wideo to deep fake.</li>
</ol>
<p>Często taka analiza może być pracochłonna, można więc wtedy skorzystać ze stron organizacji fact-checkingowych, którym można zgłosić budzący nasze wątpliwości materiał.</p>
<h3>Manipulacja danymi</h3>
<p>Polega na wybiórczym przedstawianiu, przekształcaniu lub interpretowaniu danych w celu osiągnięcia pożądanych rezultatów. Autorzy publikacji mogą celowo prezentować tylko liczby, które potwierdzają ich tezy, a pomijać te, które im przeczą.</p>
<p>Jak rozpoznać manipulację danymi? Warto sprawdzać ich źródła, analizować metody zbierania i przetwarzania informacji oraz porównywać wyniki z innymi publikacjami.</p>
<h4>O tego rodzaju manipulacji mogą świadczyć:</h4>
<p>&#8211; Dobieranie danych pod tezę,</p>
<p>&#8211; Niereprezentatywne próby badawcze,</p>
<p>&#8211; Stronnicza wizualizacja wyników.</p>
<h3>Przedstawianie opinii jako faktów</h3>
<p>Manipulatorzy często przedstawiają własne opinie jako fakty w celu przekonania innych do swojego punktu widzenia. Z tego powodu unikają konkretów i danych, a swoje twierdzenia opierają na emocjach, opinii lub ogólnikach. Brak potwierdzenia tych przekazów w oficjalnych źródłach powinien wzbudzić naszą czujność. Pamiętajmy, że fakty są niepodważalne, ale opinie na ich temat mogą być subiektywne i nieprawdziwe.</p>
<h3>Podszywanie się pod zaufane instytucje lub osoby</h3>
<p>Podszywanie się pod znane osoby, celebrytów lub instytucje, aby zdobyć zaufanie i wpływ na nasze przekonania, jest częstą techniką manipulacji. Aby się przed nią uchronić, warto sprawdzać oficjalne strony, profile w mediach społecznościowych i weryfikować autentyczność informacji. Należy także zwracać uwagę na szczegóły, którymi mogą różnić się strony czy profile oficjalne od tych, które jedynie za takie się podają.</p>
<h3>Nadmierne wykorzystywanie emocji</h3>
<p>Emocje, takie jak strach, gniew czy radość, mogą być wykorzystywane przeciwko nam, by skłonić nas do reakcji lub podjęcia określonych działań. Autorzy zmanipulowanych przekazów często stymulują nasze emocje, zarówno działając długofalowo i stopniowo, jak i gwałtownie &#8211; jednym wpisem potrafią wzbudzić w nas złość, euforię lub oburzenie. Wszystko to, by osiągnąć własne cele. Przed podjęciem jakichkolwiek działań, warto zachować dystans, nie działać w pośpiechu, analizować informacje i dać sobie dłuższą chwilę na refleksję. Czemu jakiś przekaz aż tak mną wstrząsnął?</p>
<h3>Podsumowanie</h3>
<p>Rozpoznanie manipulacji w sieci wymaga uważności, krytycznego myślenia i zdolności do analizy informacji. Korzystanie z różnych źródeł, sprawdzanie faktów, szukanie informacji w zaufanych mediach i zachowanie zdrowego sceptycyzmu pomaga nam uniknąć manipulacji i podejmować bardziej świadome decyzje w świecie online. Pamiętajmy, że jako użytkownicy internetu mamy również odpowiedzialność dzielenia się rzetelnymi i sprawdzonymi informacjami, aby przeciwdziałać manipulacji i dezinformacji w sieci.</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>Źródła:</p>
<ol>
<li>Grycuk A., <em>Fake newsy, trolle, boty i cyborgi w mediach społecznościowych</em>. [w:] Analizy BAS [on-line]. Biuro Analiz Sejmowych, 2021. <a href="https://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/740FB3EF1F43CC55C125867600356FA7/$file/Analizy%20BAS%20152.pdf" target="_blank" rel="noopener">https://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/740FB3EF1F43CC55C125867600356FA7/$file/Analizy%20BAS%20152.pdf</a> [dostęp: 07.07.2023 r.]</li>
<li>Kalsnes B., <em>Fake News</em>. [w:] Oxford Research Encyclopedia of Communication [on-line]. 2018. [dostęp: 30.06.2023 r].</li>
<li>Nowak J. S.,<em> Społeczeństwo informacyjne – geneza i definicje</em>, [w:] <em>Społeczeństwo informacyjne. Krok naprzód, dwa kroki wstecz</em>, red. P. Sienkiewicz, J. S. Nowak, Polskie Towarzystwo Informatyczne – Oddział Górnośląski, Katowice. (<a href="http://delibra.bg.polsl.pl/Content/24702/BCPS_28204_2008_Spoleczenstwo-inform.pdf" target="_blank" rel="noopener">http://delibra.bg.polsl.pl/Content/24702/BCPS_28204_2008_Spoleczenstwo-inform.pdf</a>, dostęp: 30.06.2023 r.</li>
</ol>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>&nbsp;</p>


<p>Skuteczne sposoby na weryfikowanie dezinformacji, fake newsów i deep fake&#8217;ów.</p>


Dezinformacja w czasie wyborów samorządowych

Kradzież danych w internecie

Jak rozpoznać manipulację w sieci?